Францiшак Багушевiч (Ф.Б.) нарадзiуся 9 сакавiка 1840р. у фальварку Свiрани, непадалеку пекло Вiльнi, у шляхецкай сям'i. У 1846 Багушевiчи пераехалi на Ашменчiчину у фальварак Кушмени. Атримауши першапачатковую адукацию будинку, Б. затим вучиуся у Вiленскай губернскай гiмназii, якую скончиу у 1861 Годзе. Навучанне було платнае. Була спроба набиць i вишейшую адукацию. У 1861р. ен паступае у Пецярбургскi унiверсiтет на фiзiка-матиматични факультет, но вимикати за удзел у студеенцкiх хваляваннях. Вяртаецца на радзiму.
У 1863 приняу актиуни удзел у паустаннi. Каб пазбегнуць праследвання, пакiдае радзiму. Едзе на Украiну, дзе паступае у Нежинскi юрiдични лiцей (заканчвае у 1868). З 1869 Ф.Б. працуе у різни суднових установах. Пача пiсаць палі верші яшче у Нежинскiм лiцеi, но займацца лiтар. дзейнасцю стау толькi пасли вяртання на Радзiму. Царизм праследавау паезiю Б., таму той биу вимушани друкаваць палі розчини за межамi Радзiми.
У 1891р. у Кракаве пад псеуданiмам "Симон Реука з-пад Барисава" вийшау яго зборнiк "Смик беларускi". Два другiх яго зборнiкi "Білоруська скрипачка" i "Беларускiя розповідей" царська цензура не дапусцiла та друку. Аднак НЕ толькi гетия зборнiкi, но i многiя iншия розчини Б. не билi надруковано i бясследна згiнулi. Нягледзячи на забарону, розчини Багушевiча знаходзiлi дарогу да читача. Яни распаусюджвалiся у рукапiсах, i падабалiся народу за праудзiвасць i народнасць.
Таленті Б. багаті i разнастайни, Єн виступав у лiтаратура Як Пает, празаiк i публiцист. Розчини Б., якiя дайшлi щоб і нас, напiсани пераважна у 80-90 гади. Гета епоха у гiсториi Расii i Беларусi характерная розгулу здрадай i абудженнем робітника класу, якiя i паклалi глибокi адбiтак на усю яго творчасць. Б. брадж материял для сваiх творау з народн. жицця. Живая сувязь з народам, з визваленчим Рухам, з'яуляецца характернай рисай яго творчасцi. Моцні відпливала на яго творчасць руськи. i украiнская лiтаратура. Ен захапляуся байкамi Крилова, перакладау iх на біл. мову, цiкавiуся вальналюбiвай паезiяй Лермантава.
Асноунай темай паезi Багушевiча з'яуляецца жицце біл. сялянства. Пает добра відав настроi сялянства i праудзiва намалявау становiшча народу дареформ. перияду.
"Биу у чисци". У гетим верші ен висміяв царскiя реформи, ускриу iх анцiнародную сутнасць (тема жицця). Б. Глибока пераживау сацияльную криуду i абяздоленнасць народу. Теме бязмернага народного гора присвяцiу адзiн з ліпших вершує "Гора". Гети верші Ен назвав песняй. Гора виступає у виглядзе живой злий iстоти. Барацьба чалавека з апаноуваушим горах i складалися змест вершує Б. не толькi паказвае цяжкае становiшча біл. сялянства, но i указвае на причини яго беднасцi, якiя ен бачиць у грамадського-палiтичн. парадку таго годині ( "Бог няроуна дзеле"). У РАДЗ сваiх вершує Б. ствариу вобразе "нових пано" (капiталiстау), ен малю iх у сваiх верша Як бязлiтасних дражнiкау "У Судзі". Ен ускривае царскiх чиноунiкау, якiя жорстка пригняталi народ, здеквалiся з яго.
У вершити "не цурайтесь" паказани вобразе селянiна, якi Пача задумвцца над сваiм жиццем i шукаць з яго вийсце. Верша пабудавни на сацияльних кантрастах. Вобразе пана i мужика падаюцца у формі супраць пастаулення (пан - багаті адукавани, мужик - цемни, бідні ).
Вершити "Ахвяра" належиць та палiтичнай лiрикi. У iм ен паказвае палі грамадскiя iдеали. Пает услауляе такi парадкi, дзе Немає стрибне i експлуатацi чалавека чалавекам. Шкірні радок гучиць заклiкам та брацтва.
У сваiм першем розчини, у "Прадмове" так зборнiка "Дудка білоруська", Б. ставiу мету - будзiць павагу да палею Мови, лiтаратура, культури, абудзiць нациянальную свядомасць народу. "Прадмова" - Глибока патриятични твор. Б. виступає Як патриет Радзiми. Ф.Б. виступав у біл. лiтаратура Як заснавальнiк критичнага реалiзму. (Реалiзм - творч метад, якi патрабуе Перш за усе праудзiвага паказу жицця, адлюстравання яго такiм, якоє яно есць). Реалiзм Б. травні критични характар. Аб гетим сведчаць яго розчини у якiх iдзе размова пра народнае жицце, пра Білорусь. селянiна i яго пригнятальнiкау. Б. надававши лiтаратура вялiкае вихавауча-пераутваральнае значенне. Паезiя Б. давала праудзiвае уяуленне аб жиццi, абуджала пратест, ревалюциянiзавала яго настроi i думкi. У творчасцi Б. можна вилучиць Три узаемазвязния ТЕМи:
· Критика пасляреформеннай капiталiстичнай речаiснасцi;
· Паказ сацияльнага становiшча сялянства;
· Вияуленне патриятичних настроящий i пачуццяу.
Паезiю Б. визначае глибокае пранiкненне у сацияльн. сутнасць з'яу жицця. Творчасць Паета крейди Яскрава висловлює палiт. характар. Многiя верші маюць публiцистични жанр: верши-прамови, верші-фейлетон. Пает-демакрат робiць галоуним героєм сваiх вершує чалавека праць. Працоуни чалавек паказваецца у творах з сiмпатияй i захапленнем. Ен - герой жицця, стваральнiк усяго лепшага, увасабленне справядлiвасцi, маральнасцi.
Вершити "Ахвяра". Герой твора звяртаецца да бабулькi з просьбай памалiцца за яго. Галоунае, чаго ен жада сабе - "каб я панам нiколi НЕ биу". Герой верша мариць сама високай дабрачиннасцю - жиць працай рук сваiх, самому араць палю зямельку, Жадан Биць гуманним, справядлiвим, добрим сем'янiнам, бацька для дзяцей.
Б. биу першем беларускiм народним Паетом. Iдеали, якiмi кiравауся ен, мелi Глибока народні характар. Ен Широкий викаристовау здабиткi біл. фальклора, мноiя розчини напiсани па мативах біл. козак, паданняу, пісень. З творау Ф.Б., у якiх расказваеца пра жицце народу, паустае яркi вобразе біл. селянiна. Раскриваецца ен урозних планах. Ен паказани Як ахвяра iснуючага несправядлiвага ладу жицця, Як iстота, над якой чиняцца страшенния здзекi. Мужика вусі ушчимляюць, криудзяць. Б. гнеуна пратестуе супраць такiх адносiн та мужика. Ен падкреслiвае Думку, што мужик - чалавек, якi заслугоувае сама високай павагi, бо яго працай кормiцца світло, бо ен стваральнiк усiх материяльних каштоунасцей на зямлi. Б. абараняе мужика, сцвярджае Думку аб яго високiх маральну якасцях, паказвае Як у мужика паступова прачинаецца усведамленне палею чалавечнай годнасцi.
Адним з самих яркiх творау, у якiм раскриваецца усведамленне селянiнам палею чалавеч. годнасi, з'яуляецца вершити "не цурайтесь". У iм ен дае волю мужiку самому виказвацца пра усе тое, што набалела у яго души. Верша напiсан у формі звароту селянiна та iнтилiгента-панiча, якi цураецца народу, не цiкавiцца яго жиццем. У Голас героя чуецца скарга на нядолю, прохання дапамагчи у бядзе, гнеуная абвiнавачванне пано, високае усведамленне чалавечага гонару. Селянiн не проста скардзiцца, ен виказвае патрабаванне лепшага жицця, патрабуе асвети. Верша - палемiчни, викривальни маналог.
Вершити "Гора" - пра гора-нядолю, якiя праследуюць селянiна. Куди б нi кiнуся ен - нiяк НЕ можа пазбицца гора. Герой змагаецца з горам: кiдае яго у речку, у полум'я i iнш. Альо вусі даремна. Простаму чалавеку- працаунiку у жицци НЕ пазбицца гора. При усій безвиходнасцi становiшча у героя есць Надзея, што яму удасца "заспявць вясела", "што вічна так не будз". Памере Ф.Б. 15 красавiка 1900г., у Кумлянах.