Шкірні вялiкi мастак НЕ можа НЕ думаць пра палі месца у жиццi i барацьбе народу. Многа напiсана творау, у якiх малюецца вобразе Пает. Не раз задумавауся над палею творчасцю Я.К. Билi яго думи невяселия, калi бачиу, Як зневажаецца мова яго народу, топчацца яго годнасць. Билi радасния, калi чуу заклiкi та лепшай долi. Праз вусі купалаускiя верші пра Паета i паезiю праходзiць мати: найбольшае шчасце для пясняра - Биць разам з народам, ведаць яго жицце i знайсцi слова, "каб люд травня пісню запе i па знау, аб чим пісня ПЯЕ". У адним з раннiх вершує Я.К. заявiу: "Я не Паета, про крий мяне божа!". У словах адчуваецца велiзарная роля i адказнасць, якую бяре на сябе Пает, гаворачи пекло iм `я народу.
У верші "Мая навука" (1919) Я.К. акiдвае позiркам пройдзени народів шлях в ревалюцию. Акiдвае i питацца: чим дапамог єн в яго барацьбе, чим була яго паезiя - Голас Прауд, люстр жицця, цi песняй для аднаго сябе? Верша хвалюе глибiней думкi, багаццем i хараством мови. Шкірна страфа падцвяржаецца жиццем Паета, якi яртаецца та витокау палею творчасцi, дапамагае асенсаваць, Як яго паезiя набiрала паступова живатворчия сiли, назапашвала Фарб, гукi пекло рідних нiу, палявих дарог, блакiтних рек. Пает гавариць , што мудрасць ен черпау з жицця, што ен "навучиуся слоу бларускiх пекло мацi i дум беларускiх без школи i кнiг". Пает не адмауляе нi кнiг, нi шкіл. Пает розкривав, адкуль прийшлi дзве якасцi, што зрабiлi яго паезiю сапраудним мастацтвам - глибiня зместу i майстерства. Я.К. паетизавау у верша стихii природи. Яни дапамагаюць перадаць непариунасць яго паезii з жиццем. У верші Пает Як би зрабiу агледзiни палею паезii, каб iсцi далей па нова дарозе у нові століття.
Працягам размови пра паезiю з'явiуся вершити "За усiх" (1926). Я.К. перажиу яшче раз пройдзени шлях. На шляху було i гора i радасць. Пригадваючи даревалюц. Творчасць, ен пiсау, што неодноразово складалися песнi "сярод крижоу магiл ", но гета песнi мужнасцi, а не адчаю. Народ аддзячиу Паета палею любо. Сама високай узнагародай для яго було жицце народу без уцiску i пригнечання.
Вершити "Я не Паета" адкриваецца сборнiк вепшау Я.К. "жалейка". Загаловак верша насцярожвае. Няужо Я.К. на сама впоратися не лiчиць сябе Паетом. Я.К., якi амаль шкірним Радко сваiм падкреслiвае, што ен - пясняр Змагання за шчасце i волю народу. Вiдаць тут iнши сенсей. Уважлiва прачитаем іншу страфу верша. Гетия радкi iранiчния, у iх - насмішка над заможнимi панкамi, якiя лiчаць сабе беларусамi i паблажлiва пазiраюць на цемную вясковую беднату, на яе Паета Янку Купалу. Я.К. нiколi НЕ пiсау вершує "для усiх". Пает - грамадзянiн, Пает високай класавай свядомасцi, ен виразна усведамляу сябе піснярів простага люду - людзей праць. Візьмемо яго вершити "Я не для вас". Гета "О, не", што разам са зваротам "Я е для вас, пани" пачинае шкірну страфу i паутараецца у рефрене, яшче больш падкреслiвае непримiримасць аутара та пано.
Людське гора адбiрае у Паета спакой, творчасць патрабуе ад яго усiх сiл, усяго жицця. Не для пано-пригнятальнiкау iдзе Пает на творч шлях, "яни знячулi у ситасцi, iх НЕ разжалiш праудай слова". Для купівлі галоунае паказаць, каму ен присвяцiу палю паезiю. У апошняй страфе - упеунен, што пригнечания адклiкнуцца на палимянае слова Пает. Купала не аднойчи звяртауся у палею творчасцi та випробування аб ролi Паета i паезii у жиццi грамадства. Пает павiнен служиць радзiме - сцвярджае ен у верші "З кутка жаданняу" (1912). Ен успримаецца Як Гiмн паезii, мастацтву. Альо цi усякай паезii, усякаму мастацтву гети Гiмн? Пает iмкнецца весцi гутарку з цілим народам, iмкнецца каб розчини яго увабралi у сябе пачуццi i думкi простих людзей, каб яго пісня була праудзiвай, ясна Як неба, зразумелай народу. Пает мариць з їй (песняй) у кожнай хаце Биць мiлим гостем.
Паезiя - актиуная, дзейная сiла у барацьбе за визваленне, яна клiча народ "до яснаму сонце з цьми з беспрасвецця, до слави з бяслауя", Пает - змагар за ліпших частку роднага краю, ен гато загiнуць у святої барацьбе. Такiм чинам, верші "З кутка жаданняу" - Гiмн демакратичнай паезii, Цесна звязанай з жиццем i барацьбой народу. Я. Купала, Як i яго паплечнiк Я. Колас, у сваiх подивись на Паета i паезiю пераклiкаецца з Пушкiним ("Помнiк", "Прарок"), Лермантавим ("Пает"), Някрасавим ("Пает i грамадзянiн"), Багушевiчам ("Мая дудка"). Алі ревалюцийная епоха зрабiла погляд Купали на мастацтвабольш блiзкiмi та визваленчай барацьби народу.
У шчирай паезii Купали адлюстроувлiся НЕ толькi глибокi біль i грамадзянскi смутак Паета з причини пригнечання Білорусь. народу, но i светлия думи аб яго свабодзе, праудзiвасць, народнасць, шчирасць i прастата - важнешия асаблiвасцi вершує Я. Купали.