Tема Вялiкай Айчийнай Вайни, та якой звяртаюцца пiсьменнiкi Як старейшага, так i малодшага пакаленняу, стала визначальнай для сучаснай беларускай лiтаратура.
Пекло iм `я пакалення, чие юнацтва припала на гади ваенних випрабаванняу, пiша Аркадзь Марцiновiч. Убачанае i перажитае на Вайне паслужила яму материялам для раманау "Не шукай слядоу сваiх", "Груша на Голим Полi", аповесцi "Няхай iдзе Ясна". Храналагiчния рамкi рама "Груша на Голим Полi" (1986) невялiкiя - Вясна i Восени 1942р. Галоуни герой - беларускi юнак Iгнат валок. Скончиуши ваеннае вучилiшча ен становiцца камандзiрам роти супрацьтанкавих ружжау. Часць дзе ен пачинае нову службу, рихтуецца на фронт. А потим - перадавая, баi, удачі i няудачи, горич страт, успамiни пра рідну вагомо i яе людзей. Паступова приходзiць воiнская сталасць, якая НЕ дазваляе герою Рамана думаць толькi пра сябе. Валок клапоцiцца пра сяброу, думає пра свій пачесни абавязак перад Радзiмай, у iм `я визвалення якой гiне у цяжкiм 1942 Годзе. заключний розділ Рамана - Перша пасляваенни рік. Наладжваецца мiрнае жицце ужо без пригажунi-груша, якая засохла на голим полi. Iгнатау бацька, у якога загiнулi два сини i два зяцi, ставiць на папялiшчи нову хату. Жицце, на Думку аутара, нягледзячи на страти i Згуба, Нельга спинiць, яно прадаужаецца.
Тема Вялiкай Айчийнай Вайни виразна розкрився у дилогii Алеся Адамовiча "Партизани" (рама "Вайна пад стрехамi" i "Сини iдуць у бій"). У "Хатинскай аповесцi" (1972) А. Адамовiч расказвае пра пасляваенни годину. Їдучи у Хатинь героi твора успамiнаюць ваенния гади, шкірних пригадвае палю уласную Хатинь. Жудасним розповідей пра людзей, якiя ператварилiся у ката, здраднiкау, з'яуляецца аповесць А. Адамовiча "Карнiкi" (1979).
Пачатку Вайни i перияду разгортвання партизанскага руху на Беларусi присвечани Раман Iвана НавуменкI "Сасна при дарозе", "Вецер у соснах", "Сорак трецi". Дзеянне у iх разгортваецца у мястечку Бацькавiчи i у навакольних вагомі. Аутар паказвае, праз якiя цяжкiя, пакутлiвия випрабаваннi прайшлi Сцяпан Птах, Кардаш, Хадоська, Нiчипар, Гулiк, Вадейка, якiя становяцца актиунимi барацьбiтамi супраць ворага у партизанскiх атрадах. Немає радкоу присвечана Малади падпольшчикам Мiцю Птаху, Шуру Гаранку, Iвано Лобiку. Пiсьменнiк ускривае причини духоунага падзення, здради такiх типау, Як Забела, Дзенiскевiч, Спаткай, Басняк. Завяршаецца трилогiя сiмвалiчнай сценай - Мiця вяртаецца та Сасна при дарозе, якая увасабляе бессмяротнасць жицця.