Кiпучая i разнастайная дзейнасць Франциска Скарини крейди виключнае значенне у развiццi беларускай культури. Ен (Ф.С.) нарадзiуся у Полацку у 1490г. у сям'i купця. Першапачатковую адукацию атримау будинку, потим вучиуся у кракаускiм унiверсiтеце. З вялiкай енергiяй аддаецца паглибленаму вивученню грамацкiх навуК.Каб пашириць палі веди, ен едзе у Iталiю, вучицца у Падуанскi унiверсiтет. Там вiсiць яго партрет у вядомай "Залі Сарака". З Iталii ен вяртаецца на Радзiму i пачинае рихтавацца та кнiгадрукавання. I дзеля гетага едзе у Прагу. За 3 гади прибивання у Празі Ф.С. видав па таму годині шмат кнiг. Найбільший распаусюдж. биу "Псалтир" (1507). Па їй вучилiся грамаце, ахвотна читалi. гета кнiга призначалася, Як дапаможнiк для навучення грамаце. виданні "Псалтиря" на зразумелай беларускай мове крейди станоучае значенне для паширення пiсьменнасцi на Беларусi. У Празі Ф. С. видав i пераклау на Білорусь. мову 22 кнiгi, Бiблii. Пасли Чехii ен пераязджае у Вiльню, дзе билi надрукавани 2 кнiгi "Апостал", "Мала падарожная кнiга".
Значенне яго дзейнасцi: ен дамагауся, каб кнiгi асвета, здабиткi навукi належилi простим людзям, служилi размнаженню мудрасцi i вельмi многа зрабiу для развiцця i узбагачення біл. лiтар. Мови i перакладау кнiгi на біл. нар. мову. Ен уводзiу яе у лiтар. ужитаК.Кнiгi Скарини, Як уся яго навук. i Друкарській. дзейнасць служилi вазвяленчай барацьбе біл. народу супраць чужаземн. панавання, за захаванне палею мудрасцi, роднай культури, мови. Скарина клапацiуся, каб видаваемия iм кнiгi билi даступни i зразумели. А для гетага ен перакладау царскiя кнiгi на зразумел. народн. мову, пiсау для iх прамови i пасляслоу'i, змяшчау на палях заувагi, тлумачиу незразумелия слова. Па технiци друкавання кнiгi Скарини доугi годину служилi узорів видауцоу iнших краiнах. Видавецкая i культурна-асветнiцкая дзейнасць Скарини зрабiла вялiкi уплиу на кнiгадрукаванне i асвету брацк. слов'янськ. народау, садзейнiчала iх культурнаму зблiженню.
Симон Будні i Васiль Цяпiнскi - паслядоунiкi Скарини i Гусоускага. Сучаснiк Скарини Мiкола Гусоускi - гета Пает-гуманiст i асветнiк. Адзiн з самих адукаваних людзей "пад зоркай палярнай", Як ен званий у паеме "Пісня пра зубра" свій край. Нарадзiуся у сям'i паляунiчага на Беларусi каля 1470г. Першапачатковую адукацию атримау рана. Вучиуся у Вiльнi, Польшчи, Iталii. У 1518 Годзе у складзе польська-лiтоускай дипламатичнай мiсii ен трапiу у Рим. Дипламати хацелi дамовiцца з татам Римскiм Левом 10-м аб ствареннi каалiциi хрисцiанскiх дзяржау супраць Турак i татар якiя пагражалi княству Лiтоускаму.
У 1552 Годзе па прохання папи Рiмскага М.Г. напiсау паему. Бій бико у Iталii нагадвае паляванне на зубра на Беларусi. "Пісня пра зубра". Гета паема - Гiмн беларускай природзе, Радзiме. Видаць кнiгу у Риме ЄП не змог, бо тато Римскi Памере. Толькi у 1553г. При дапамозе польскай каралеви Бони паема була надрукавана. Доугi годину яна була недаступна читачу, бо була надрукавана на лацiнскай мове. На білоруську мову паема була перакладзена Язепам Семiжонам, затим нядауна Уладзiмiрам шатон, яго пераклад лiчаць больш падобним та аригiнала.
Значенне: уся творчасць М.Г. - Яркi приклад служення народові. Аб вялiкай каштоунасцi творчай літературна спадщина сведчиць тое, што яна ужо 5 стагоддзяу виклiкае у читача цiкавасць. М.Г. висока цанiу мiралюбiвую праці простих людзей. Пает висмейвау егаiзм пол. шляхти. У гетим причина таго, што так рана згасла Зорка вялiкага паетичнага Таленті. Так канца жицця М.Г. заставав у Кракаве. Там напiсау палі паеми "Нова i славута перамога над туркамi у лiпенi місяці" (1524), "Жицце i подзвiгi вялiкага Гiяцинта" (1525), напiсау некалькi пасланняу у вершу.
Свій вік даживау у адзiноце, забуті каралеуск. Дваро, разбiти паралiчом, але не зломлени духам. М. Г. не паставiу палю творчасць на службу релiгii, висока цанiу мiралюбiвую праці простих людзей. Пает висмейвау егаiзм i чванства польскай шляхти, што було не па душе вельможам. У гетим причина ранняга згаса Таленті М. Г. Висока Мастацкая каштоунасць тврчасцi Паета ставiць яго у радий прадстацнiкоу біл. культури епохi Адрадження.